គណបក្សនយោបាយត្រូវមានចិត្តជាកីឡាករនិងមិនត្រូវបង្កចលាចលក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត
អត្ថបទវិភាគ
ដោយៈ សុធា ធិរិសារ
នៅថ្ងៃសុក្រទី ២៦ កក្កដានេះ គឺជាថ្ងៃចុង ក្រោយនៃយុទ្ធនា ការបោះ ឆ្នោតរយៈពេល៣០ថ្ងៃកន្លងមក ដែលគណបក្សនបាយទាំង ៨ បានប្រញាប់ប្រញាល់ក្នុងទឹកផ្តាច់ព្រាត់នៃការឃោសនានាវេលាម៉ោង ២៤:០០។
នៅក្នុងការឃោសនាកន្លងមក គណបក្សប្រជា ជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាត្រូវបានសាធារណជនមើលឃើញជាទូទៅថា បានប្រកួតប្រជែងគ្នាដ៏ស្រួចស្រាល់ ដែលធ្វើឲ្យមានការចាប់អារម្មណ៏យ៉ាងខ្លំាងពីអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ហើយបានប្រមើលមើលពីអនាគតនយោបាយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីការប្រកាសលទ្ធផលបោះឆ្នោត។ អ្នកខ្លះបាននិយាយលែង តែបន្លំមែនថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានលេខរៀងទី 4 ដែលមានទម្រង់លេខដូចជាកាំបិតបុ័ងតោ ហើយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាដែលមានលេខរៀងទី 7 មានទម្រង់ដូចជាពូថៅ ដែលកាំបិតបុ័ងតោនិងពូថៅនេះនឹងកាប់ចាក់គ្នាមិនចេះចប់។
ក្រុមមន្រ្តីសង្គមស៊ីវិលបាននិយាយថា ក្នុងចំណោមគណបក្សនយោបាយទំាងពីរមិនចំពោះថា គណបក្សណាមួយឈ្នះឆ្នោតនោះទេ ស្ថានការណ៏នយោបាយទំនងជាមានភាពតានតឹង ដោយសារតែភាពចម្រូងចម្រាស់មួយចំនួន រួមបញ្ចូលទំាងការមិនទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោត និងការមិនមានទំនោរបោះបង់អំណាចជាដើម។
លោក កែម ឡី អ្នកស្រាវជ្រាវការងារអភិវឌ្ឍន៏សង្គមមាននិយាយាថា ប្រសិនបើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឈ្នះឆ្នោតនៅក្នុងនិតិកាលទី៥ នេះ ចលនាតវ៉ាប្រឆំាងនឹងលទ្ធផលបោះឆ្នោត ប្រហែលជាអាចផុសផុលឡើងពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា និងពីចង្កោមអ្នកគាំទ្ររបស់បក្សជំទាស់នេះ។ ការប្រឆំាងនេះ អាចកើតចេញពីការមិនទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោតដែលពួកគេយល់ថា មិនយុត្តិធម៌ ឬខ្វះសុក្រិតភាព ហើយវាទំនងជាខុសពីការកើតទុក្ខមិនសុខចិត្តនាពេលបោះឆ្នោតកន្លងមក។
លោក កែម ឡី បានលើកឡើងថា “កាលពីមុន ការច្រានចោលលទ្ធផលបោះឆ្នោតរបស់គណបក្សប្រឆំាងដែលចាញ់ឆ្នោត គឺចេញពីឥស្សរៈជននយោបាយ និងសង្គមស៊ីវិល។ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើគណបក្សប្រឆំាងចាញ់ឆ្នោតនាពេលខាងមុខនេះ ការតស៊ូមតិនឹងមានការចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសពីយុវជន ដែលអាចបង្កទៅជាបាតុកម្ម ឬកុប្បកម្មជាដើម”។
លោក ឡី បានប្រាប់ឲ្យដឹងជាមុនថា “ប្រសិនបើគ្មានដំណោះស្រាយសមស្រប ចលនានេះអាចនឹងបង្កឲ្យមានការប៉ះទង្គិចគ្នា ក្រោមការបង្ក្រាបដោយកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ហើយការអូសបន្លាយនៃការតវ៉ា នឹងប៉ះពាល់ដល់ជីវិតសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា”។
ទាក់ទិននឹងចំណុចនេះ លោក ហង្ស ពុទ្ធា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រិត និងយុត្តិធម៌ដើម្បីបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា NICFEC មានទស្សនៈស្រដៀងគ្នានេះដែរ ក៏ប៉ុន្តែលោកជឿថា ស្ថានការណ៏នេះនឹងអាចគ្រប់គ្រង បានដោយហេតុថា គណបក្សនយោបាយធំៗទំាងពីរសុទ្ធតែបានបង្ហាញគោលជំហរបង្រួបបង្រួមជាតិ។ គោលជំហរ នេះនឹងញុំាងឲ្យភាគទំាងសងខាងដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការយល់ដឹងរបស់ប្រជាជនជាពិសេសយុវវ័យក៏នឹងរួមចំណែកទប់ស្កាត់ភាពចលាចលដែលអាចកើត មានផងដែរ។
លោក ពុទ្ធា បន្តថា ភាពជាប់គាំងផ្នែកនយោបាយដែលលោកព្រួយបារម្ភនោះគឺក្នុងចំណោមឥស្សរៈជននយោបាយ ក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត ពោលគឺ វាទាមទារឲ្យមានការសម្របសម្រួលផ្នែកនយោបាយ ប្រសិនបើភាគីគណបក្សណាមួយមិនអាចយកឈ្នះដាច់លើគូប្រជែង។
គួរបញ្ជាក់ថា ការបោះឆ្នោតជ្រើសតំាងតំណាងរាស្ត្រអណត្តិទី ៥ នេះមានគណបក្សធំៗចំនួន ៨ ចូលរួមប្រកួតប្រជែង ដើម្បីបានដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាដែលមានប្រជាជនជាង១៤លាននាក់។ ក្នុងចំណោមនោះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាជាគណបក្សជំទាស់ធំជាង គេដែលកំពុងប្រជែងយ៉ាងប្រកៀកប្រកិតជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលបានឈ្នះឆ្នោតយ៉ាងលើសលុបកាលពី៥ឆ្នាំមុន។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី អ្នកបោះឆ្នោតនៅមិនដឹងច្បាស់ថា តើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអាចនឹងបន្តឈ្នះលើសលុបដូចការរំពឹងទុករបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីនានារបស់បក្សនេះដូចពេលមុនឬយ៉ាងណាទេនៅពេលដែលការចាប់អារម្មណ៏ទៅលើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាដែលជាការច្របាច់បញ្ចូលគ្នារវាងគណបក្សរបស់លោក សម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សរបស់លោក កឹម សុខា កាលពីឆ្នាំ ២០១២ ហាក់ដូចជារីកធំធាត់ជាអណត្តិមុនៗ។
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតនឹងប្រកាសលទ្ធផលឆ្នោតបណ្តោះអាសន្ននៅថ្ងៃទី ១០ សីហា បន្ទាប់ពីថ្ងៃបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃទី ២៧ កក្កដា។ ប្រសិនបើមិនមានការបោះឆ្នោតឡើងវិញទេ លទ្ធផលសម្រេចចុងក្រោយ រួមទំាងការបែកចែកកៅអីក្នុងសភាផងនោះនឹងប្រកាសនៅរវាងថ្ងៃទី ១៤ សីហា និង ៨ កញ្ញា។ គណបក្សដែលអាចដណ្តើមបាន ៥០% នៃកៅអីសរុប ចំនួន ១២៣ នៅក្នុងសភា បក្សនោះនឹងអាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលបានដោយខ្លួនឯង។ ប៉ុន្តែ ដើម្បីអនុម័តច្បាប់នានា គឺទាមទារសំឡេង ២ ភាគ ៣ នៃសមាជិកសភាទំាង ១២៣ រូប។
ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាឈ្នះឆ្នោត លោក កែម ឡី និយាយថា “វាប្រហែលជាមានការលំបាកក្នុងការផ្ទេរអំណាចនិងក្នុងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាល”។ លោក ឡី បន្តថា ការលំបាកក្នុងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលដោយសារតែលោក កឹម សុខា កំពុង ជាប់ក្នុងបណ្តឹងជាច្រើនស្របពេលដែលលោក សម រង្ស៊ី មិនអាចឈរឈ្មោះជាតំណាងរាស្ត្រដែលមានន័យថាលោកមិនអាចមានសិទ្ធិធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។
អ្នកវិភាគជាច្រើនរូបទំាងជាតិនិងអន្តរជាតិយល់ឃើញ ការព្រមានពីការមានសង្គ្រាម ប្រសិនបើ គណបក្សប្រជាជនចាញ់ឆ្នោតនោះ គឺគ្រាន់តែជាសារនយោបាយប៉ុណ្ណោះ ព្រោះសង្រ្គាមទំនងជាមិនអាចកើតមានទេ ដោយសារប្រទេសកម្ពុជានៅមានសហគមអន្តរជាតិជាភ្នែកច្រមុះ ហើយនៅមានព្រះមហាក្សត្រ ដែលមានព្រះរាជសិទ្ធិក្នុងការធានាបូរណភាពទឹកដីដែលអាចបញ្ចៀសការបង្ហូរឈាម។
ក្រុមអ្នកវិភាគសង្គម លើកឡើងថា ភាពតានតឹងផ្នែកនយោបាយដែលរហូតដល់មានការប្រឈមមុខដាក់គ្នាដោយ អាវុធនឹងធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាប្រឈមនឹងការរឹតបណ្តឹងចរន្តសេដ្ឋកិច្ចពីសហគមន៏អន្តរជាតិដែលធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចរបស់ កម្ពុជាពិបាកដកដង្ហើម ហើយងាកទៅពឹងផ្អែកទំាងស្រុងលើប្រទេសជិតខាងដែលជាអ្នកទទួលបានផលចំណេញ។
ហេតុដូច្នេះហើយ ការបង្កភាពវ៉ឹកវរ ទំនងមិនមែនឆន្ទៈរបស់អ្នកនយោបាយឌីជីតថលទំនើបនោះឡើយ។ នៅក្នុងប្រទេសជឿនលឿន ភាពជាប់គាំងនយោបាយអាចឈានដល់ការបោះឆ្នោតឡើងវិញ។
លោក កែម ឡី បាននិយាយថា “គណបក្សនយោបាយត្រូវហ៊ានទទួលស្គាល់ការពិត។ ចាញ់ឲ្យដឹងចាញ់ ហើយបើឈ្នះត្រូវធ្វើឲ្យអ្នកចាញ់អស់ចិត្ត”។ អ្នកចាញ់សុខចិត្តចាញ់ ដោយអស់ចិត្ត លុះត្រាតែគណៈកម្មាការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតធានាឲ្យមានការបោះឆ្នោតប្រកបដោយភាពយុត្តិធម៌៕